Dijital Dünyada Kuşaklar Arası Gelişim Köprüsü: Mentorluk

Pandeminin hızlandırdığı dijitalleşme süreçleri, iş dünyasını sürekli değişim ve gelişime mecbur bırakarak bireylerin yaşam boyu öğrenme ihtiyacını arttırmaktadır. İçinde yaşadığımız yapay zeka çağında dünyanın pek çok yerindeki sınırsız bilgi kaynağına erişim imkanına sahibiz. Bunların başında yer alan açık kaynak online eğitimler, e-kitaplar, sesli kitaplar, videolar ve podcast’ler internet erişimi olan herkese zengin bir öğrenme fırsatı sunuyor. Peki tüm bu bilgi kaynakları henüz iş yaşamına yeni katılan 21. yüzyılın ilk kuşağı Z’lerin iş hayatına kolayca uyum sağlamaları ve tutunmaları için ne kadar yeterli? İnsan odaklı yönetişim yaklaşımını benimseyen şirketler bunu yeterli bulmayarak yeni jenerasyon çalışanlarının iş süreçlerine kolay adaptasyonlarına yönelik farklı stratejiler geliştirmekteler. Bu stratejilerin en önemlisi kuşaklar arası gelişim köprüsü olarak tanımlayabileceğimiz mentorluktur.

Aynı anda birkaç işi yapabilen, küresel sorunlara karşı duyarlı, kişisel gelişime önem veren, yaratıcılık, adalet ve eşitlik değerleri baskın digi Z’lerin iş hayatına uyum süreçleri için kurum içinde tasarlanan mentorluk programları ile kurulan iletişim ve gelişim köprüleri gittikçe önem kazandı.

Z Kuşağı

Çoğumuzun bildiği gibi mentorluk, etik değerler çerçevesinde sınırlandırılmış, çoğunlukla iki kişi veya bazen bir grup arasında deneyim paylaşımları, ilham veren hikayeler ve rol modelleme içeren çift yönlü bir öğrenme ilişkisidir. Bu yapılandırılmış öğrenme ilişkisi içinde mesleki tecrübe paylaşımlarının yanı sıra yapılan kişisel gelişim sohbetlerinde mentiler eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerini mentorlarının deneyim paylaşımları ile geliştirirler. Ayrıca bu çift yönlü gelişim köprüsünde belli bir mesleki uzmanlığa sahip mentorlar da özellikle yeni medya okuryazarlığı becerilerini dijital Z kuşağının yol göstericiliği ile geliştirme fırsatını yakalayabilirler. Hatta bu deneyime odaklanmış tersine mentorluk programları da son derece popülerdir.

Başarılı mentorluk süreçlerine bakıldığında, etkili mentorların sahip olması gereken en temel becerilerin “koçluk yetkinlikleri” olduğunu gözlemlenmektedir. Koçvari mentorluk görüşmeleri ile mentilerin potansiyeli aşağıdaki dört temel adımda ortaya çıkarılarak geliştirebilir ve mentinin ulaşmak istediği hedefe daha kolay varması sağlanır.

Temel Koçvari Mentorluk Becerileri

• Bağ Kurma: Mentorluk köprüsüne ilk adım mentor ve mentinin tanıştığı, kaynaştığı, karşılıklı beklentilerin net bir şekilde ortaya konulduğu ve hedefi gerçekleştirmek için bir kontratın yapıldığı kimya görüşmesi ile atılır. Kimya görüşmesi ile başlayan bağ kurma süreci bazen birkaç seans sürebilir. Bu sürecin katalizörü olarak kullanabileceğimiz “ortak değerler ve güçlü yönleri keşfetme araçları” mentorluk sürecinin başarıyla sonuçlanmasında büyük bir öneme sahiptir. “EMCC Küresel Etik Kod”un karşılıklı benimsenmesi kurulan bu bağı daha güvenli kılar. Bkz: EMCC Küresel Etik Kod
• Güçlü Sorular: Derin düşündüren, olayları farklı boyutlardan değerlendirmeyi sağlayan güçlü sorular eleştirel düşünceyi, yaratıcı fikirlerin oluşmasını ve bakış açısını geliştirerek mentilerde farkındalık yaratmayı kolaylaştırır. Etkili bir koçvari mentorun fark yaratan becerisi, güçlü sorular sorabilmesinde ve mentisini hedefine ulaştırabilmesinde saklıdır.
• Aktif Dinleme: Sadece duymanın ötesinde, tarafsız bir gözle, güçlü sorular sorarak, yansıtma, netleştirme ve özetlemeyi de içine alan aktif dinlemeye en iyi örnek olarak meşhur Atatürk ile köylü fotoğrafını verebiliriz. Her görüşmede başvurulan aktif dinleme yöntemi ile koçvari mentor, doğru stratejiler ile mentide farklı bakış açısı geliştirmeye çalışır.

Atatürk Tokat’ta bir vatandaşı dinliyor (1930)

Online ortamlarda aktif dinlemeyi başarılı bir şekilde gerçekleştirmek için dikkat edilmesi gereken 6 altın kuralı aşağıdaki görselde özetleyebiliriz.

Dijital Dünyada Aktif Dinleme

• Geribildirim: Ünlü yazar ve konuşmacı Rick Tate “şampiyonların kahvaltısı” metaforu ile geri bildirimin önemini vurgular. Mentorluk sürecinde mentorun mentisine verdiği geribildirimlerin yanında mentorun mentisinden almış olduğu geribildirimler de çok değerlidir. Etkili ve yapıcı geribildirim gelişmeyi hızlandıran en değerli koçluk stratejilerinden biridir. Etkili geribildirimlerle mentor mentinin gelişimini maksimize edebilir.

Bunların yanı sıra çoğu mentorluk görüşmesi online ortamlarda gerçekleştiğinden gizlilik, güvenlik, erişim, ifade özgürlüğü kapsamında sahip olunan hakları sorumlulukla kullanma da önem kazanmaktadır.

Bu bağlamda mentor ve mentilerin;

• Dijital okuryazarlık becerilerine sahip olma,
• Dijital hak ve sorumlulukların bilincinde olma,
• Kişisel bilgilerini paylaşma konusunda bilinçli davranma,
• Antivirüs programlarını güncel tutma,
• Lisanslı yazılım kullanma,
• Paylaşımların sorumluluğunun kendilerinde olduğunun bilincinde olmaları gereklidir.

Dijital ortamda mentorluğun klasik mentorluktan üstün yanları nedir?

Dijital dünyada mentorluk mentorluk programını yönetenler, mentorlar ve mentiler açısından çok fazla avantaja sahiptir. Bu avantajlardan aklımıza ilk gelenler;

• Geniş bir kitleye ulaşabilme olanağı
• Akıllı algoritmalar ile en uygun eşleşme
• Zaman ve mekandan bağımsız menti & mentor buluşmaları
• Yeni teknolojileri deneyimleme
• Zamandan tasarruf etme
• Çevirim içi anketler ile geri bildirimleri takip edebilme
• Daha kolay süreç takibi

Sonuç olarak, kurum kültürünü güçlendirerek varlığını nesiller boyu sürdürmeyi hedefleyen şirketler, kuşaklar arası gelişim köprüsü kabul edilen mentorluk programlarını dijital dünyanın gerekliliklerini göz önüne alarak tasarlamalıdır. Hayata geçirilen mentorluk programının süreç yönetiminin başarısı için program yöneticileri dijital yetkinliklere sahip olmalıdır. Programın başarı ile tamamlanması, paydaşlarından biri olan mentorların koçvari mentorluk yetkinliklerinin yanında dijital okuryazarlık becerilerine de sahip olması önemlidir.

TEV Mentorink Programı kapsamında vermiş olduğum Mentorluk 101 eğitimi videomuzu da izleyebilirsiniz.

Banu Aykın Köylüer isimli yazarın Dijital Dünyada Kuşaklar Arası Gelişim Köprüsü: Mentorluk başlıklı eseri bu Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.